Nuôi dạy trẻ đặc biệt như trẻ tự kỷ, tăng động giảm chú ý hay chậm phát triển trí tuệ là hành trình đầy yêu thương nhưng không ít thử thách.

Một trong những khó khăn phổ biến là xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp để hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện. Bài viết này sẽ giúp ba mẹ hiểu rõ hơn về các nhóm thực phẩm nên hạn chế, vì dinh dưỡng không chỉ ảnh hưởng đến thể chất mà còn liên quan mật thiết đến hành vi, cảm xúc và giấc ngủ của trẻ.

Dinh dưỡng & Rối loạn phát triển: Mối liên hệ thường bị bỏ quên 

Trẻ rối loạn phát triển có hệ thần kinh và tiêu hoá nhạy cảm, nên một số thực phẩm tưởng chừng “vô hại” lại có thể khiến các hành vi như tăng động, mất ngủ, kém tập trung trở nên trầm trọng hơn. Hiểu đúng và chọn đúng thực phẩm sẽ giúp ba mẹ hỗ trợ trẻ hiệu quả hơn. Dưới đây là 4 nhóm thực phẩm ba mẹ nên hạn chế cho trẻ rối loạn phát triển.

1. Gluten & Casein: Hai “thủ phạm” gây rối loạn hành vi

Gluten (trong lúa mì, yến mạch...) và casein (trong sữa, phô mai...) là hai loại protein dễ gây phản ứng ở trẻ rối loạn phát triển do hệ tiêu hoá yếu. Cơ thể trẻ có thể không phân giải hết, tạo ra chất chuyển hóa tác động đến hệ thần kinh, làm trẻ:

• Trẻ trở nên dễ cáu gắt, nổi nóng
• Giấc ngủ của trẻ không sâu hoặc nhiều trẻ rơi vào trạng thái mất ngủ
• Trẻ giảm khả năng tương tác xã hội
• Trẻ trở nên khó tập trung, chú ý ngắn hạn

 Nhiều ba mẹ nhận thấy sự cải thiện rõ rệt sau khi loại bỏ gluten và casein, nhưng cần theo dõi chuyên môn để tránh thiếu hụt dinh dưỡng.

2. Đường – Ngọt ngào nhưng dễ gây rối loạn hành vi

Thực phẩm nhiều đường (kẹo, bánh, nước ngọt...) có thể làm trẻ rối loạn phát triển thêm cáu gắt, bốc đồng, khó kiểm soát hành vi và giấc ngủ. Đường còn gây nghiện, làm trẻ thèm ngọt và từ chối thực phẩm lành mạnh.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa lượng đường cao với ADHD, rối loạn chú ý và lo âu. Ba mẹ nên giảm dần lượng đường trong khẩu phần và đọc kỹ thành phần thực phẩm đóng gói.

3. Thức ăn nhanh & chế biến sẵn: Tiện lợi nhưng tiềm ẩn nguy cơ

Các món như xúc xích, gà rán, snack… thường chứa chất phụ gia, phẩm màu, chất bảo quản và đường tinh luyện - dễ gây rối loạn tiêu hóa và ảnh hưởng xấu đến hệ thần kinh của trẻ rối loạn phát triển.

Hệ quả có thể bao gồm:

• Bốc đồng, lo âu, mất ngủ
• Giảm trí nhớ, khó tập trung
• Thiếu hụt vi chất do giảm ăn thực phẩm tươi sạch

Ba mẹ nên hạn chế nhóm thực phẩm này và ưu tiên thực phẩm nguyên chất, giàu dinh dưỡng.

4. Thực phẩm nhiều muối: Áp lực thầm lặng lên não bộ & cơ thể trẻ

Dùng nhiều muối, nước mắm, nước tương, hạt nêm... dễ gây ảnh hưởng đến não bộ, tiêu hóa và tim mạch ở trẻ rối loạn phát triển. Trẻ có thể giảm khả năng ghi nhớ, tăng lo âu, chán ăn rau củ và thiếu hụt vi chất.

Chế độ ăn mặn thường đi kèm thực phẩm chiên rán — càng làm trầm trọng vấn đề. Vì vậy, ba mẹ cần lựa chọn thực phẩm đúng với thể trạng trẻ để giúp con ngủ ngon, tập trung tốt và kiểm soát hành vi dễ hơn.

Tài liệu tham khảo

1. Adams, J. B., Audhya, T., McDonough-Means, S., Rubin, R. A., Quig, D., Geis, E., ... & Shen, L. (2011). Nutritional and metabolic status of children with autism vs. neurotypical children, and the association with autism severity. Nutrition & Metabolism, 8(1), 34.
2. Elder, J. H., Shankar, M., Shuster, J., Theriaque, D., Burns, S., & Sherrill, L. (2006). The gluten-free, casein-free diet in autism: Results of a preliminary double blind clinical trial. Journal of Autism and Developmental Disorders, 36(3), 413–420.
3. Johnson, R. J., Segal, M. S., Sautin, Y., Nakagawa, T., Feig, D. I., Kang, D. H., ... & Sánchez-Lozada, L. G. (2007). Potential role of sugar (fructose) in the epidemic of hypertension, obesity and the metabolic syndrome, diabetes, kidney disease, and cardiovascular disease. The American Journal of Clinical Nutrition, 86(4), 899–906.
4. Stevens, L. J., Kuczek, T., Burgess, J. R., Hurt, E., & Arnold, L. E. (2011). Dietary sensitivities and ADHD symptoms: Thirty-five years of research. Clinical Pediatrics, 50(4), 279–293.
5. Van Wijngaarden-Cremers, P. J. M., van Eeten, E., Groen, W. B., Van Deurzen, P. A., Oosterling, I. J., & Van der Gaag, R. J. (2014). Gender and age differences in the core triad of impairments in autism spectrum disorders: A systematic review and meta-analysis. Journal of Autism and Developmental Disorders, 44(3), 627–635.